คำเรียกขานเจ้าฟ้า

          คำที่ข้าหลวงหรือบริพารผู้รับใช้เจ้านาย ใช้เรียกขานเจ้านายของตน ในการกราบบังคมทูล กราบทูล ทูล ด้วยวาจา โดยใช้เป็นการภายในของราชสำนัก หรือใช้เป็นการภายในเฉพาะวังหรือตำหนักของเจ้านายพระองค์นั้น ๆ ถือเป็นคำเรียกขานซึ่งมีที่ใช้เฉพาะ มิได้เป็นคำที่สามัญชนทั่วไปจะนำมาใช้เรียกขานเจ้านายด้วย เช่น คำว่า “ทูลกระหม่อม” เป็นคำภาษาปากที่ข้าหลวงหรือบริพารเรียกเจ้านายที่เป็นพระบรมวงศ์ชั้นเจ้าฟ้าซึ่งเป็นพระราชโอรสพระราชธิดาในพระมหากษัตริย์ที่ประสูติจากพระมเหสี โดยใช้คำว่า “ทูลกระหม่อม” ตามด้วยพระนาม เช่นเรียกสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์พินิต ว่า “ทูลกระหม่อมบริพัตร”

          นอกจากนี้ยังมีการใช้คำนำพระนามว่า “ทูลกระหม่อมชาย” ตามด้วยพระนาม หรือ “ทูลกระหม่อมหญิง” ตามด้วยพระนาม  ส่วนคำว่า “สมเด็จชาย” “สมเด็จหญิง”  เป็นคำภาษาปากที่ข้าหลวงหรือบริพารเรียกเจ้านายที่เป็น “พระราชโอรส”  “พระราชธิดา” ในพระมหากษัตริย์ซึ่งประสูติจากพระมารดาที่เป็นพระราชนัดดาในพระมหากษัตริย์รัชกาลก่อน เช่น พระราชโอรสพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระอัครชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏซึ่งเป็นพระองค์เจ้าหลานเธอในรัชกาลที่ ๓ เช่น เรียกขานสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์  ว่า “สมเด็จชาย”  และเรียกขานสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านิภานภดล กรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี ว่า “สมเด็จหญิง” ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๗ พระอัครชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมขุนสุทธาสินีนาฏ ทรงได้รับสถาปนาเป็น พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา

            นอกจากนี้คำว่า “สมเด็จหญิง” ยังเป็นคำเรียกขานเจ้านายที่ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นเจ้าฟ้า เช่น สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ในครั้งที่ทรงเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณิวัฒนา เมื่อทรงได้รับสถาปนาเป็น สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา เรียกขานว่า “สมเด็จหญิง”   ทั้งนี้มิได้หมายความว่าเจ้านายที่เป็นเจ้าฟ้าจะต้องเรียกขานว่า “ทูลกระหม่อม” หรือ “สมเด็จ” ทุกพระองค์ และทั้งคำว่า “ทูลกระหม่อม” “ทูลกระหม่อมหญิง” “ทูลกระหม่อมชาย” “สมเด็จหญิง” “สมเด็จชาย” ต่างก็เป็นคำเรียกขานเจ้านายอย่างเป็นภาษาปากของข้าหลวงหรือบริพารของเจ้านายพระองค์นั้น ๆ  เป็นการเฉพาะภายในวังหรือตำหนัก จึงไม่สมควรและไม่เหมาะสมที่คนทั่วไปจะนำมาใช้เรียกขานเจ้านายเช่นนั้น. 

          สุปัญญา  ชมจินดา