คำย่อ

          คำย่อที่ได้อ่านทางสื่อสิ่งพิมพ์ เช่น หนังสือพิมพ์ นิตยสาร พบเห็นจากสื่อโทรทัศน์ หรือได้ยินได้ฟังทางวิทยุนั้น หลายคนน่าจะยังไม่ทราบว่าราชบัณฑิตยสถานโดยคณะกรรมการกำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการใช้ภาษาไทยได้กำหนดหลักเกณฑ์การเขียนคำย่อไว้แล้ว เพื่อให้มีความเป็นมาตรฐานในการใช้คำย่อสำหรับสื่อความ ในกรณีที่จำเป็นต้องใช้คำย่อ

          ในหนังสือ “หลักเกณฑ์การใช้เครื่องหมายวรรคตอน และเครื่องหมายอื่น ๆ หลักเกณฑ์การเว้นวรรค หลักเกณฑ์การเขียนคำย่อ” ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พิมพ์ครั้งที่ ๗ พ.ศ. ๒๕๕๑ ระบุหลักเกณฑ์การเขียนคำย่อไว้ท้ายเล่มของหนังสือดังกล่าว ซึ่งผู้เขียนได้สรุปมาเสนอดังนี้

          ๑. ใช้พยัญชนะต้นของพยางค์แรกของคำเป็นตัวย่อ โดยถ้าเป็นคำคำเดียวให้ใช้ตัวย่อตัวเดียว แม้ว่าคำนั้นจะมีหลายพยางค์ เช่น ๕ วา = ๕ ว. จังหวัด = จ. หรือถ้าใช้ตัวย่อตัวเดียวแล้วทำให้สับสนอาจใช้พยัญชนะต้นของคำถัดไปเป็นตัวย่อด้วยก็ได้ เช่น ทหารบก = ทบ. ตำรวจ = ตร. อัยการ = อก.

          ๒. ถ้าเป็นคำสมาสให้ถือเป็นคำเดียว และใช้พยัญชนะต้นของพยางค์แรกเพียงตัวเดียว เช่น มหาวิทยาลัย = ม.

          ๓. ถ้าเป็นคำประสม ใช้พยัญชนะของแต่ละคำ เช่น ชั่วโมง = ชม. โรงเรียน = รร.

          ๔. ถ้าคำประสมประกอบด้วยคำหลายคำ มีความยาวมาก อาจเลือกเฉพาะพยัญชนะต้นของคำที่เป็นใจความสำคัญ ทั้งนี้อักษรย่อรวมแล้วไม่ควรเกิน ๔ ตัว เช่น คณะกรรมการประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ = กปร. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน = สพฐ.

          ๕. ถ้าใช้พยัญชนะต้นของแต่ละคำแล้วทำให้เกิดความสับสน ให้ใช้พยัญชนะต้นของพยางค์ถัดไปแทน เช่น พระราชกำหนด = พ.ร.ก. พระราชกฤษฎีกา = พ.ร.ฎ.

          ๖. ถ้าพยางค์ที่มี ห เป็นอักษรนำ เช่น หญ หล ให้ใช้พยัญชนะตัวที่ออกเสียงเป็นตัวย่อ เช่น สารวัตรใหญ่ = สวญ. ทางหลวง = ทล.

          ๗. คำที่พยัญชนะต้นเป็นอักษรควบกล้ำหรืออักษรนำ ให้ใช้อักษรตัวหน้าตัวเดียว เช่น ประกาศนียบัตร = ป. ถนน = ถ.

          ๘. ตัวย่อไม่ควรใช้สระ ยกเว้นคำที่เคยใช้มาก่อนแล้ว เช่น เมษายน = เม.ย. โทรศัพท์ = โทร. เสนาธิการ = เสธ.

          ๙. ตัวย่อต้องมีจุดกำกับเสมอ ตัวย่อตั้งแต่ ๒ ตัวขึ้นไปให้จุดที่ตัวสุดท้ายเพียงจุดเดียว ยกเว้นตัวที่ใช้มาก่อนแล้ว เช่น ตำบล = ต. รองศาสตราจารย์ = รศ. พุทธศักราช = พ.ศ.

          ๑๐. เว้นวรรคเล็กหน้าตัวย่อทุกแบบ และเว้นวรรคระหว่างกลุ่มอักษรย่อ

ส่วนการอ่านคำย่อต้องอ่านเต็ม ยกเว้นกรณีที่คำเต็มนั้นยาวมากและคำย่อนั้นเป็นที่ยอมรับกันทั่วไปแล้ว อาจอ่านตัวย่อเรียงตัวไปก็ได้ เช่น ก.พ. อ่านว่า กอ-พอ.

ญาณัฏฐ์  ไทรงาม