สำมะโน หลายคนคงจะเคยได้ยินคำว่า สำมะโน กันมาบ้างแล้ว เคยสงสัยกันบ้างหรือไม่ว่าหมายถึงอะไร วันนี้ราชบัณฑิตยสถานมีคำตอบมาเฉลย ตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ อธิบายคำ สำมะโน ไว้ว่าหมายถึงการเก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับประชากร เคหะ การเกษตร อุตสาหกรรม ธุรกิจ และการอื่น เพื่อใช้ประโยชน์ในทางสถิติ โดยการแจงนับจากทุกหน่วยเกี่ยวกับเรื่องนั้น ๆ นอกจากคำอธิบายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ แล้ว ก็ยังมีคำอธิบายที่คณะกรรมการจัดทำพจนานุกรมศัพท์ประชากรศาสตร์ แห่งราชบัณฑิตยสถาน ได้ให้คำอธิบายไว้เช่นกันว่า สำมะโน หรือ census หมายถึง การนับจำนวนหน่วยที่มีอยู่ทั้งหมดในพื้นที่หนึ่ง ณ ขณะเวลาหรือช่วงเวลาหนึ่ง ในการทำสำมะโนประชากร (population census) หน่วยที่นับก็จะเป็นประชากร แต่หน่วยที่นับนั้นอาจเป็นอย่างอื่นที่มิใช่ประชากรก็ได้ เมื่อเป็นการทำสำมะโนอย่างอื่น เช่น ประเทศไทยมี “สำมะโนเคหะ” เป็นการสำรวจนับจำนวนที่อยู่อาศัย “สำมะโนอุตสาหกรรม” นับจำนวนสถานประกอบการอุตสาหกรรม “สำมะโนการเกษตร” สำรวจจำนวนและลักษณะของครัวเรือนที่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม “สำมะโนธุรกิจ” นับจำนวนสถานประกอบการธุรกิจ แต่ก็ใช่ว่าการสำมะโนเพิ่งจะมีเริ่มมีในปัจจุบันนี้นะคะ ถ้าใครเคยศึกษากฎหมายตราสามดวงมาบ้างก็คงจะเคยพบคำ สำมะโน ในเรื่องเกี่ยวกับการแบ่งปันผู้คน แต่การใช้คำสำมะโนจะเก่ากว่านั้นหรือไม่ ก็ต้องช่วยกันสืบต่อไป จะได้ช่วยกันอนุรักษ์ภาษาไทยด้วยกันค่ะ จินดารัตน์ โพธิ์นอก |