เวียนขวา หรือ เวียนซ้าย (๕ มิถุนายน ๒๕๕๖)

          ในวันวิสาขบูชาที่เพิ่งผ่านไป มีกิจกรรมอย่างหนึ่งที่พุทธศาสนชิกชนส่วนใหญ่นิยมปฏิบัติ คือการไปเวียนเทียนที่วัด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการเดินเวียนรอบพระอุโบสถ บางคนสงสัยว่า เหตุใดจึงต้องเดินเวียนขวา จะเดินเวียนซ้ายบ้างได้หรือไม่ คำว่า เวียนเทียน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ให้บทนิยามหนึ่งว่า อาการที่ถือดอกไม้ธูปเทียนเดินประทักษิณสิ่งที่เคารพบูชา เช่น เวียนเทียนรอบพระอุโบสถในวันวิสาขบูชา และที่คำ ประทักษิณ อธิบายว่า การเวียนขวา โดยให้สิ่งที่เรานับถือหรือผู้ที่เรานับถือเป็นต้นอยู่ทางขวาของผู้เวียน และนี่คือคำตอบเบื้องต้นว่า การเวียนเทียน ต้องเวียนขวา

          นอกจากคำว่า ประทักษิณ แล้ว ยังมีคำ ทักษิณาวรรต ที่มีความหมายว่า การเวียนขวา หรือเวียนไปทางขวา คือเวียนเลี้ยวไปทางขวาอย่างเข็มนาฬิกา ทักษิณาวรรต มาจากคำ ๒ คำ รวมกัน คือ ทักษิณ ซึ่งแปลว่า มือขวา ขวามือ ด้านขวาหรือทิศที่อยู่ทางขวามือคือทิศใต้ กับ อาวรรต ซึ่งแปลว่า การเวียนป็นวงกลม หนังสือ รู้ รัก ภาษาไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน อธิบายเรื่องความเชื่อเกี่ยวกับการเวียนขวาว่า ตามคติของอินเดียทั้งฝ่ายพราหมณ์และฝ่ายพุทธถือว่า เมื่อบุคคลเดินเวียนขวารอบสิ่งใดสิ่งหนึ่งหรือผู้ใดผู้หนึ่ง จะบังเกิดมงคลแก่ผู้เวียนเป็นอย่างยิ่ง โดยมากนิยมเวียน ๓ รอบ เท่ากับจำนวนพระเวททั้ง ๓ หรือจำนวนพระรัตนตรัย หากเวียนรอบบุคคล มงคลก็จะตกแก่ผู้เวียน คนไทยรับคติการเวียนแบบทักษิณาวรรตมา นิยมเวียนรอบพุทธศาสนสถาน เช่น พระอุโบสถ พระธาตุ พระพุทธรูป แต่ไม่มีคติเวียนรอบบุคคลอย่างของอินเดีย คำที่มีความหมายตรงกันข้ามกับ ทักษิณาวรรต คือ อุตราวรรต ซึ่งแปลว่า การเวียนซ้าย หรือเวียนไปทางซ้าย คือ เวียนเลี้ยวทางซ้ายอย่างทวนเข็มนาฬิกา คนไทยมีคติว่า หากเวียนรอบสถานที่ที่เกี่ยวข้องกับผู้ตายอย่างเมรุเผาศพ ควรเวียนซ้าย คือเวียนโดยหันด้านซ้ายเข้ามือเข้าหาสิ่งที่เวียน การเวียนแบบอุตรวรรต นิยมเวียน ๓ รอบ แบบเดียวกับการเวียนแบบทักษิณาวรรต

แสงจันทร์ แสนสุภา