ข้าวที่ใช้ในพิธีต่าง ๆ

          ชีวิตคนไทยผูกพันอยู่กับข้าวมาเป็นเวลานานนับพัน ๆ ปี เรามีอาหารหวานคาวที่ทำจากข้าวหรือทำจากแป้งที่มาจากข้าวมากมายหลายอย่าง รวมไปถึงอาหารที่ใช้ในพิธีหรือตามเทศกาลบุญต่าง ๆ เช่น ข้าวยาคู คือขนมอย่างหนึ่ง ทําด้วยเมล็ดข้าวอ่อนตําแล้วคั้นเอานํ้าตั้งไฟจนสุก ใส่น้ำตาล เรียกว่า ข้าวยาคูน้ำ ถ้าเคี่ยวให้แห้ง เรียกว่า ข้าวยาคูแห้ง  ในสมัยก่อนข้าวยาคูมักนิยมทำถวายพระสงฆ์  ข้าวต้มปัด หรือ ข้าวปัด คือข้าวเหนียวต้มที่ห่อด้วยใบไม้เช่นใบมะพร้าวอ่อนหรือใบเตย มักทําถวายพระในเทศกาลออกพรรษา  ข้าวขวัญ คือข้าวบายศรี ซึ่งใช้ในพิธีเชิญขวัญหรือรับขวัญ  ข้าวเภา คือข้าวในพิธีธนญชัยบาศรับช้างเผือกของพราหมณ์พฤฒิบาศ คลุกด้วยสีเหลือง สีแดง แล้วปั้นเป็นก้อน ๆ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ข้าวกระยาสังแวง

          นอกจากนี้ เรายังมีความเชื่อเกี่ยวกับเด็ก ๆ ที่ป่วย ว่าต้องทำ ข้าวเสียแม่ซื้อ คือข้าวปั้นเป็นก้อน แล้วทาปูน ขมิ้น เขม่า คราม เป็นต้น จำนวน ๓-๕ ก้อน นำมาวนตัวเด็กที่ป่วย เป็นการปัดรังควาน แล้วโยนข้าวทีละก้อนให้ข้ามหลังคาเรือน เพื่อทิ้งให้แม่ซื้อ  อีกทั้งยังมีของที่ทำเพื่ออุทิศให้คนตาย หรือใช้เซ่นผี เช่น ข้าวกรู คือข้าวที่ทําเพื่ออุทิศให้เปรตประเภทหนึ่งในพิธีสารท  ข้าวเปรต คือเครื่องเซ่นเปรตในเทศกาลตรุษสารท  ข้าวผอกกระบอกน้ำ คือของกินเล็ก ๆ น้อย ๆ และมีกระบอกนํ้าเล็ก ๆ กรอกนํ้าแขวนกิ่งไม้ผูกไว้กับบันไดเรือน ใช้เซ่นผีในเทศกาลตรุษ  อนึ่ง ยังมีขนมสำคัญชนิดหนึ่งซึ่งไม่ใช้ข้าวทำ แต่เรียกว่าข้าว นั่นก็คือ ข้าวกระยาทิพย์ หรือ ข้าวทิพย์ เป็นขนมที่ปรุงด้วยเครื่องกวนมีน้ำผึ้ง น้ำอ้อย น้ำนม ถั่ว งา เป็นต้น นิยมใช้หญิงพรหมจารีเป็นผู้กวน มักทำในพิธีสารท  ในสมัยก่อนพิธีกวนข้าวกระยาทิพย์นั้นมักจัดขึ้นที่วัด เมื่อกวนเสร็จแล้วจะนำไปแจกจ่ายให้แก่ทุกคน ทั้งผู้มาร่วมในพิธี คนในชุมชน และผู้ที่มาทำบุญที่วัด.

ปิยรัตน์  อินทร์อ่อน