คลองคูเมืองเดิม

          ในวันที่ ๒๐ กันยายนของทุกปีเป็นวันอนุรักษ์และรักษาแม่น้ำ คู คลองแห่งชาติเพื่อดูแลรักษาแหล่งน้ำให้อยู่ในสภาพดี อันจะได้ใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ ถึงแม้จะมีวันอนุรักษ์และรักษาแม่น้ำ คู คลอง แห่งชาติแล้วก็ตาม คนส่วนใหญ่มักลืมความสำคัญและคุณค่าของคลองในอดีตที่เป็นคลองประวัติศาสตร์

          คำอธิบายของคำว่าคลองประวัติศาสตร์ไม่แน่ชัด แต่ประกาศกรมศิลปากร เรื่องขึ้นทะเบียนโบราณสถาน วันที่ ๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๑๙ ระบุไว้ว่า “ด้วยคลองหลอด คลองโอ่งอ่าง และคลองผดุงกรุงเกษม… ซึ่งเป็นคูเมืองมาแต่เดิม มีความสำคัญต่อบ้านเมืองในสมัยโบราณด้านยุทธศาสตร์ และประวัติศาสตร์ของชาติแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งสมควรสงวนรักษาไว้”

          คลองประวัติศาสตร์คลองหนึ่งที่เริ่มขุดมาตั้งแต่ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๔ ก็คือ คลองคูเมืองเดิม เดิมชื่อ คลองหลอด มีวัตถุประสงค์ในการขุดก็เพื่อเป็นแนวป้องกันการรุกรานข้าศึกทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยาและเพื่อการคมนาคม ไม่ปรากฏขนาดความกว้างยาวของคลอง ชื่อของคลองนี้ปรากฏในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ หนังสือจดหมายเหตุความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวี และพระราชวิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งได้กล่าวถึงสถานที่ตั้งและประโยชน์ คลองนี้จึงสมควรอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างยิ่งเพื่อให้เป็นมรดกสืบทอดต่อไปเพราะเป็นคลองขุดมาตั้งแต่สมัยธนบุรีเป็นราชธานี

จำเรียง  จันทรประภา