คำนำหน้าชื่อประเทศ

คำนำหน้าชื่อประเทศ

           ปัจจุบันชื่อของประเทศต่าง ๆ ที่เป็นทางการ มักมีคำนำหน้าเป็นส่วนประกอบของชื่อรวมอยู่ด้วย เพื่อบอกให้ทราบถึงลักษณะการปกครองบางอย่างของประเทศนั้น ๆ ตัวอย่างเช่น ประเทศไทย มีชื่อที่เป็นทางการ คือ ราชอาณาจักรไทย เขียนเป็นภาษาอังกฤษว่า Kingdom of Thailand บอกให้รู้ว่าเป็นประเทศที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขของประเทศ

            ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี และประกาศราชบัณฑิตยสถาน เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ เมืองหลวง มหาสมุทร ทะเล และเกาะ พุทธศักราช ๒๕๓๐ ได้แสดงชื่อประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก เป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษควบคู่กัน ในรายชื่อดังกล่าวปรากฏว่า มีคำนำหน้าชื่อประเทศแสดงไว้ด้วย โดยบางคำได้ใช้กันแพร่หลายแล้ว คุ้นหูกันดี แต่บางคำก็ค่อนข้างแปลกหู มีใช้เฉพาะกับบางประเทศเท่านั้น ในที่นี้จะได้รวบรวมคำนำหน้าชื่อประเทศต่าง ๆ มาแสดงเพื่อเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจ

           ๑. ราชอาณาจักร (Kingdom) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีกษัตริย์เป็นประมุขของประเทศ ตัวอย่างเช่นราชอาณาจักรไทย (Kingdom of Thailand) ราชอาณาจักรเบลเยียม (Kingdom of Belgium) ราชอาณาจักรโมร็อกโก (Kingdom of Morocco)

           ๒. ราชรัฐ (Principality Grand Duchy) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีประมุขของประเทศ ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าชาย หรือพระราชวงศ์ (Prince หรือ Grand Duke) ตัวอย่างเช่น ราชรัฐอันดอร์รา (Principality of Andorra) ราชรัฐลิกเตนสไตน์ (Principality of Liechtenstein) ราชรัฐโมนาโก (Principality of Monaco) ราชรัฐลักเซมเบิร์ก (Grand Duchy of Luxembourg)

           ๓. รัฐสุลต่าน (Sultanate) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีสุลต่านเป็นประมุขของประเทศ ในขณะนี้มีประเทศที่ใช้คำนำหน้าชื่อนี้เพียงประเทศเดียว คือ รัฐสุลต่านโอมาน (Sultanate of Oman)

           ๔. สาธารณรัฐ (Republic) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีประธานาธิบดีเป็นประมุขของประเทศ ตัวอย่างเช่น สาธารณรัฐสิงคโปร์ (Republic of Singapore) สาธารณรัฐฟิลิปปินส์ (Republic of the Philippines) สาธารณรัฐฝรั่งเศส (French Republic)

           บางประเทศอาจมีคำประกอบชื่ออย่างอื่นกำกับคำว่า สาธารณรัฐ เพื่อบ่งบอกลักษณะการปกครองบางอย่างเพิ่มเติมด้วยก็ได้ เช่นคำว่า สาธารณรัฐประชาชน (People’s Republic) สาธารณรัฐสังคมนิยม (Socialist Republic) และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน (People’s Democratic Republic) มักใช้กับประเทศที่มีระบอบการปกครองแบบสังคมนิยม หรือคอมมิวนิสต์ ตัวอย่างเช่น สาธารณรัฐประชาชนบังคลาเทศ (People’s Republic of Bangladesh) สาธารณรัฐประชาชนจีน (People’s Republic of China) สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม (Socialist Republic of Vietnam) สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (Lao People’s Democratic Republic)

           สาธารณรัฐบางแห่ง มีคำประกอบชื่อที่เน้นความสำคัญของศาสนา หรือเชื้อชาติหลักของประเทศ ตัวอย่างเช่น สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน (Islamic Republic of Iran) สาธารณรัฐอิสลามปากีสถาน (Islamic Republic of Pakistan) สาธารณรัฐอาหรับซีเรีย (Syrian Arab Republic) สาธารณรัฐอาหรับอียิปต์ (Arab Republic of Egypt)

           มีประเทศหนึ่งที่ใช้คำนำหน้าชื่อประเทศเป็นพิเศษแตกต่างจากประเทศอื่น ๆ คือ สาธารณรัฐสหกรณ์กายอานา (Cooperative Republic of Guyana) ประเทศนี้ตั้งอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ เดิมเป็นอาณานิคมของอังกฤษ มีชื่อว่า บริติช กิอานา (British Guiana) เมื่อได้รับเอกราช ได้ตั้งชื่อประเทศโดยมีคำว่า สาธารณรัฐสหกรณ์ เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศ

           ๕. สหพันธ์สาธารณรัฐ (Federal Republic หรือ Federative Republic) และสมาพันธรัฐ (Confederation) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีการปกครองแบบรัฐรวม คือ แบ่งการปกครองออกเป็นรัฐต่าง ๆ แต่ละรัฐมีรัฐบาลท้องถิ่นปกครองดูแลเป็นอิสระ ในขณะเดียวกันก็มีรัฐบาลกลางดูแลการปกครองส่วนรวมของประเทศ ตัวอย่างเช่น สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมัน (Federal Republic of Germany) สหพันธ์สาธารณรัฐไนจีเรีย (Federal Republic Nigeria) สหพันธ์สาธารณรัฐบราซิล (Federative Republic of Brazil) สมาพันธรัฐสวิส (Swiss confederation)

           ๖. สหรัฐ (United States) และสหภาพ (Union) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่มีการปกครองแบบรัฐรวมทำนองเดียวกับสหพันธ์สาธารณรัฐ และสมาพันธรัฐ ตัวอย่างเช่น สหรัฐอเมริกา (United States of America) สหรัฐเม็กซิโก (United Mexican States) สหภาพพม่า (Union of Myanmar)

           ในภูมิภาคเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ มีประเทศหนึ่งซึ่งมีการปกครองแบบรัฐรวมประกอบด้วยรัฐเล็ก ๆ ซึ่งมีประมุขในตำแหน่งที่เรียกว่า เอมี (Emir) และเรียกชื่อประเทศว่า สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (United Arab Emirates) คำว่า Emirate ในที่นี้หมายถึงรัฐที่มีเอมีร์เป็นประมุขทำนองเดียวกับรัฐที่มีสุลต่านเป็นประมุข ซึ่งเรียกว่า Sultanate ดังกล่าวมาในข้อ ๓

           ๗. สหราชอาณาจักร (United Kingdom) และสหสาธารณรัฐ (United Republic) เป็นคำนำหน้าชื่อประเทศที่รวมเอาดินแดนซึ่งเคยเป็นอิสระต่อกัน มาเข้าอยู่ใต้การปกครองเดียวกัน หากมีกษัตริย์เป็นประมุขของประเทศก็เรียกว่า สหราชอาณาจักร แต่ถ้ามีประธานาธิบดีเป็นประมุขก็เรียกว่า สหสาธารณรัฐ ตัวอย่างเช่น สหราชอาณาจักรบริเตนใหญ่ และไอร์แลนด์เหนือ (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) สหสาธารณรัฐแทนซาเนีย (United Republic of Tanzania)

           ๘. เครือรัฐ (Commonwealth) เป็นคำนำหน้าชื่อบางประเทศเพื่อบ่งบอกว่าเป็นประเทศที่ร่วมอยู่ในเครือจักรภพอังกฤษ ตัวอย่างเช่น เครือรัฐออสเตรเลีย (Commonwealth of Australia) เครือรัฐบาฮามาส (Commonwealth of the Bahamas) เครือรัฐโดมินิกา (Commonwealth of Dominica) ประเทศเหล่านี้เคยเป็นอาณานิคมของอังกฤษมาก่อน เมื่อได้รับเอกราชแล้วยังคงมีความผูกพันร่วมอยู่ในเครือเดียวกัน จึงใช้คำนำหน้าชื่อประเทศว่า Commonwealth ซึ่งย่อสั้นลงจากคำเดิมว่า British Commonwealth

ผู้เขียน : ศ.ไพฑูรย์  พงศะบุตร ราชบัณฑิต ประเภทสังคมศาสตร์ สาขาวิชาภูมิศาสตร์ สำนักธรรมศาสตร์และการเมือง
ที่มา : จดหมายข่าวราชบัณฑิตยสถาน  ปีที่ ๕ ฉบับที่ ๔๘ พฤษภาคม ๒๕๓๘