ค้นคำอย่างไรในพจนานุกรม (๑)
ราชบัณฑิตยสถานมักจะได้รับแจ้งจากผู้ใช้พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ว่า พจนานุกรมฯ ไม่ได้เก็บคำหลายคำไว้ แต่เมื่อเจ้าหน้าที่คันคำดังกล่าวดู ก็พบว่าคำบางคำมีเก็บไว้แต่ผู้ใช้พจนานุกรมฯ ค้นไม่พบ เหตุหนึ่งที่ค้นไม่พบอาจจะเนื่องมาจากไม่ทราบวิธีการเก็บคำของพจนานุกรมฯ อันที่จริง หนังสือทุกประเภทมีคำนำ คำชี้แจง ซึ่งเป็นสิ่งที่ผู้อ่านจะได้ประโยชน์ในภาพรวมก่อนที่จะอ่านหรือใช้หนังสือเล่มนั้น พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ก็เช่นเดียวกัน มีคำชี้แจงเกี่ยวกับวิธีการเก็บคำไว้อย่างละเอียด ซึ่งเป็นประโยชน์มากต่อผู้ใช้ในการค้นคำ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ซึ่งเป็นฉบับล่าสุด เก็บคำเรียงตามลำดับตัวอักษร คือ ก ข ฃ ค ฯลฯ จนถึง อ ฮ ไม่ได้เรียงตามเสียง เช่น ถ้าจะคันคำว่า ทราบ ก็ต้องไปค้นที่หมวดอักษร ท ไม่ใช่ไปค้นที่หมวดอักษร ซ หรือจะค้นคำว่า เหมา ก็ต้องไปค้นที่หมวดอักษร ห ไม่ใช่ไปค้นที่หมวดอักษร ม ส่วน ฤ ฤๅ เรียงลำดับไว้หลังตัว ร และ ฦ ฦๅ เรียงลำดับไว้หลังตัว ล
เมื่อทราบว่าคำที่จะค้นอยู่ในหมวดอักษรใดแล้ว ต่อไปก็ต้องดูว่าคำนั้นมีรูปสระใด และอยู่ในลำดับใด สระในพจนานุกรมฯ ไม่ได้ลำดับไว้ตามเสียง แต่ลำดับไว้ตามรูป ดังนี้ ะ ั า ิ ี ึ ื ุ ู เ แ โ ไ ใ รูปสระที่ประสมกันหลายรูปจะจัดเรียงตามลำดับรูปสระที่อยู่ก่อนและหลังตามลำดับข้างต้น เช่น เ เ ะ เ า เ าะ เ ิ เ ี เ ีะ เ ื เ ืะ ในส่วนของการเรียงลำดับคำ จะลำดับตามพยัญชนะก่อนเป็นสำคัญ แล้วจึงลำดับตามรูปสระ ดังนั้น คำที่ไม่มีสระปรากฏเป็นรูปประสมอยู่ด้วย จึงอยู่ข้างหน้า เช่น กก อยู่หน้า กะ หรือ ขลา อยู่หน้า ขะข่ำ ส่วนคำที่มีพยัญชนะกับสระปรากฏเป็นรูปประสมกันก็ใช้หลักการลำดับคำข้างต้นเช่นเดียวกัน เช่น จริก จริม จรี จริง จรุก และโดยปรกติจะไม่ลำดับตามวรรณยุกต์ เช่น ไต้ก๋ง ไต้ฝุ่น ไต่ไม้ แต่จะจัดวรรณยุกต์เข้าในลำดับต่อเมื่อคำนั้นเป็นคำที่มีตัวสะกดการันต์เหมือนกัน เช่น ไก ไก่ ไก้ ไก๊ ไก๋ หรือ กระตุ่น กระตุ้น คำที่มี ็ (ไม้ไต่คู้) จะลำดับอยู่ก่อนวรรณยุกต์ เช่น เก็ง เกง* เก่ง เก้ง เก๊ง* เก๋ง (* เป็นคำที่มีเสียงในภาษาแต่ไม่มีความหมาย)
แสงจันทร์ แสนสุภา
๙ กรกฎาคม ๒๕๕๗