นารายณ์

          นารายณ์เป็นชื่อหนึ่งของพระวิษณุซึ่งเป็นเทพเจ้าองค์หนึ่งในจำนวนมหาเทพ ๓ องค์ในศาสนาพราหมณ์ คือ พระพรหม พระอิศวรหรือพระศิวะ และพระวิษณุหรือพระนารายณ์  ตามประวัติพระนารายณ์มี ๔ กร ทรงตรี คทา จักร และสังข์ แต่ที่พบมากที่สุดคือทรงสังข์ จักร คทา และดอกบัว  นารายณ์มีชื่อเรียกตามรูปหลายอย่างคือ พระนารายณ์มีครุฑเป็นพาหนะจึงเรียกกันว่า นารายณ์ทรงครุฑหรือนารายณ์ทรงสุบรรณ  ต้นเรื่องที่ครุฑจะเป็นพาหนะของพระนารายณ์กล่าวกันหลายอย่าง เรื่องหนึ่งกล่าวว่าพญาครุฑไปขโมยน้ำอมฤต พระอินทร์ทราบเรื่องจึงออกติดตามและได้สู้รบกัน พระอินทร์สู้ไม่ได้ ร้อนถึงพระนารายณ์ต้องมาช่วย แต่ไม่อาจเอาชนะพญาครุฑได้ ในที่สุดก็ตกลงเป็นมิตรกันโดยมีสัญญากันว่าเมื่อพระนารายณ์นั่งอยู่พญาครุฑจะต้องนั่งอยู่สูงกว่า แต่ถ้าเดินทางพญาครุฑจะต้องเป็นพาหนะให้พระนารายณ์  ส่วนอีกเรื่องหนึ่งเล่าว่าพระนารายณ์ชมพญาครุฑว่าขโมยน้ำอมฤตมาแล้วไม่กิน จึงให้พญาครุฑขอพรจากพระองค์ได้ พญาครุฑขอให้ตนอยู่สูงกว่าพระนารายณ์ ขอเป็นผู้ไม่มีเวลาตาย ไม่มีเวลาเจ็บ แล้วพญาครุฑก็ให้พระนารายณ์ขอพรบ้าง พระนารายณ์จึงขอให้พญาครุฑเป็นพาหนะและให้อยู่ที่เสาธงของพระนารายณ์เพื่อจะได้อยู่สูงกว่าตามความประสงค์  

          รูปพระนารายณ์ที่ทำเป็นรูปยืน พระหัตถ์ซ้ายทรงคันศร พระหัตถ์ขวาทรงลูกศร เรียกพระนารายณ์ที่ทำเป็นรูปนี้ว่า พระนารายณ์ทรงปืน มีรูปตัวอย่างเช่น เทวรูปหล่อด้วยสัมฤทธิ์ซึ่งประดิษฐานอยู่หน้าพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพฯ นารายณ์ทรงปืนยังเป็นชื่อเรียกพระราชลัญจกรวังหน้าในสมัยรัชกาลที่ ๔ ด้วย

          ตามปรกติพระนารายณ์จะบรรทมบนขนดพญาอนันตนาคราชในเกษียรสมุทรหรือทะเลน้ำนม เมื่อพระอิศวรต้องการให้ไปปราบผู้ประทุษร้ายแก่โลก จะให้เทวดาไปปลุก เมื่อปฏิบัติภารกิจเสร็จแล้วก็จะเสด็จกลับไปบรรทมต่อ จึงเรียกรูปพระนารายณ์ที่บรรทมอยู่บนขนดพญานาคนี้ว่า นารายณ์บรรทมสินธุ์ ตัวอย่างที่ทำเป็นรูปประติมากรรมฝีมือช่างไทยสมัยรัชกาลที่ ๖ มีสร้างไว้ที่บ้านบรรทมสินธุ์ซึ่งปัจจุบันคือบ้านพิษณุโลก

   พัชนะ  บุญประดิษฐ์