ปลาที่ไม่ใช่ปลา (๓๑ มกราคม ๒๕๕๗)

          ผู้อ่านหลายคนเมื่อเห็นชื่อเรื่องแล้วคงมีคำถามขึ้นในใจว่า มีด้วยหรือปลาที่ไม่ใช่ปลา แล้วสิ่งที่ว่านี้คืออะไร ผู้เขียนมีข้อมูลที่จะให้คำตอบในเรื่องนี้

          ในช่วงแรกเริ่ม องค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดจำแนกหมวดหมู่ของสัตว์ การกำหนดชื่อ การตรวจสอบชนิดจากลักษณะรูปพรรณสัณฐาน ลักษณะนิสัย และถิ่นอาศัย รวมทั้งความสัมพันธ์ทางสายพันธุ์ ที่ศัพท์ทางวิชาการเรียกว่า animal taxonomy หรือที่ราชบัณฑิตยสถานได้บัญญัติคำไทยขึ้นใช้ว่า อนุกรมวิธานสัตว์ นั้น มีต้นกำเนิดมาจากนักอนุกรมวิธานชาติตะวันตก โดยได้จัดจำแนกหมวดหมู่ของสัตว์ที่อาศัยอยู่ในน้ำไว้ในกลุ่มเดียวกัน และกำหนดชื่อเรียกให้มีคำ fish ต่อท้าย เช่น star fish jelly fish เมื่อองค์ความรู้เหล่านี้เผยแพร่เข้ามาในประเทศไทย คนไทยจึงกำหนดชื่อเรียกสัตว์ที่อาศัยอยู่ในน้ำโดยมีคำ “ปลา” นำหน้าเป็นส่วนใหญ่ เช่น ปลาดาว ปลาโลมา ปลาวาฬ ปลาพะยูน ปลาหมึก ต่อมาเมื่อศาสตร์สาขาวิชานี้มีความก้าวหน้าและเกิดการค้นพบองค์ความรู้ใหม่ ๆ เพิ่มขึ้น จึงพบว่าแท้ที่จริงแล้วสัตว์บางชนิดที่อาศัยอยู่ในน้ำและมีชื่อเรียกกันมาแต่เดิมโดยมีคำ “ปลา” นำหน้านั้น ไม่ใช่ปลา แต่เป็นสัตว์อีกกลุ่มหนึ่งที่มีลักษณะรูปพรรณสัณฐาน ลักษณะนิสัย และถิ่นอาศัย รวมทั้งความสัมพันธ์ทางสายพันธุ์ต่างออกไป เช่น ดาวทะเลหรือที่เรียกว่าปลาดาวนั้นเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง วาฬ โลมา และพะยูนเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมกลุ่มเดียวกับมนุษย์ หมึกเป็นสัตว์พวกหอย อย่างไรก็ตาม ยังมีนักภาษาบางคนเห็นว่า ในเมื่อชื่อเรียกเหล่านี้เป็นชื่อที่นิยมเรียกและใช้กันมานานมากจนเป็นที่เข้าใจตรงกัน อย่างปลาวาฬ ปลาหมึก ปลาโลมา ก็ควรจะอนุโลมให้ใช้ได้ต่อไป จึงยังคงพบการใช้คำว่า “ปลา” เรียกสัตว์ที่ไม่ใช่ปลาตามความนิยมแต่เดิม แต่เป็นปลาที่ไม่ใช่ปลา.