พระคเณศ

          พระคเฌศ เป็นเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์ ทรงมีหลายนาม เข่น  พิฆนบดี พระพิฆเนศ พระพิฆเนศวร พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ นิยาม พิฆเนศ พิฆเนศวร  [พิคะเนสวน] ว่าเป็นชื่อเทพองค์หนึ่ง มีเศียรเป็นช้าง ถือว่าเป็นเทพแห่งศิลปะ ถ้าบูชาแล้วป้องกันความขัดข้องที่จะเกิดมีขึ้นได้ คเณศ วิฆเนศ หรือ วิฆเนศวร ก็เรียก มาจาก วิฆน + อีศฺวร ในภาษาสันสกฤต

          เนื่องจากพระคเณศทรงเป็นผู้เป็นเจ้าแห่งอุปสรรค ( พิฆนบดี – พจนานุกรมฯ นิยาม พิฆน์  ว่า อุปสรรค; เครื่องกีดขวาง แก่ง ) พระองค์จึงสามารถทำให้เกิดอุปสรรค และ ทำลายอุปสรรคได้ ในอินเดีย พระองค์จึงปรากฏอยู่ในกลุ่มเทวดานพเคราะห์ ที่บันดาลโชคชะตาของมนุษย์ และอาจให้โทษได้ถ้าไม่พอใจ ดังนั้นจึงต้องมีพิธีสักการบูชาโดยเฉพาะสำหรับพระองค์ มีการสรรเสริญพระองค์ ทั้งนี้เพื่อป้องกันอันตราย และก่อให้เกิดความโชคดี

          ประติมากรรม หรือเทวรูปพระคเณศ ลักษณะเด่นคือ มีเศียรเป็นช้างมีงาสมบูรณ์ข้างเดียว อีกข้างหักเนื่องจากถูกขวานปรศุรามหักเสีย รูปกายเป็นมนุษย์ อ้วนเตี้ย ท้องพลุ้ย ยังพบรูปแบบอื่นหลากหลาย เช่น อาจพบมี  ๒ กร  ๔ กร  ๖ กร ๘ กร  ๑๐ กร สิ่งของที่ทรงถืออยู่ในพระหัตถ์ เช่น เศษงาหัก ขนมโมทก ลูกประคำ คนโทน้ำลักษณะต่าง ๆ ซึ่งนักประวัติศาสตร์ศิลปะใช้ลักษณะที่แตกต่างกันไปเหล่านี้ ในการจำแนกรูปแบบศิลปะ และกำหนดอายุของประติมากรรมได้

          มีรางวัลของวงการเพลงไทย คือ รางวัล “พระพิฆเนศทอง พระราชทาน” ของสมาคมดนตรีแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ ทรงโปรดเกล้าพระราชทานชื่อรางวัลนี้ เพื่อพัฒนาวงการดนตรี และเพลงไทย เสริมขวัญและกำลังใจในการผลิตผลงานแก่นักร้อง ศิลปิน และคณะผู้สร้างสรรค์ต่อไป หรือแม้แต่หน่วยงานราชการ เช่น กรมศิลปากรและมหาวิทยาลัยศิลปากร ก็ถือเอาพระพิฆเนศวรเป็นสัญลักษณ์ของหน่วยงาน ตามความหมายที่อธิบายไว้ข้างต้นค่ะ.

รัตติกาล  ศรีอำไพ