พระราชวังจันทรเกษม

          พระราชวังจันทรเกษม คือ วังหน้าในสมัยอยุธยา อยู่ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา สร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช เพื่อให้เป็นที่ประทับของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเมื่อครั้งยังทรงดำรงพระยศพระมหาอุปราช ซึ่งต้องเสด็จไปประทับที่เมืองพิษณุโลก เมื่อต้องเสด็จจากเมืองพิษณุโลกมาเฝ้าสมเด็จพระราชบิดาในกรุงศรีอยุธยา จึงทรงโปรดให้สร้างที่ประทับของพระนเรศวร ณ บริเวณคูขื่อหน้า หน้าพระราชวังหลวง เรียกว่า วังใหม่

          สมเด็จพระนเรศวรเสด็จมาประทับที่พระราชวังนี้เป็นการถาวรเมื่อ พ.ศ. ๒๑๒๗ และมีการเรียกชื่อวังใหม่นี้ว่า “วังจันทร” ตามชื่อวังจันทรที่ประทับที่เมืองพิษณุโลก หลังจากเสด็จขึ้นครองราชย์แล้วยังประทับที่วังจันทรต่อมาอีก ๕ ปี จึงพระราชทานวังนี้ให้เป็นที่ประทับของสมเด็จพระเอกาทศรถ พระราชอนุชาซึ่งดำรงพระยศพระมหาอุปราช พระราชวังนี้ถูกเรียกว่าวังจันทรเรื่อยมา จนกระทั่งในสมัยสมเด็จพระเพทราชาโปรดให้เรียกว่า พระราชวังบวรสถานมงคล ตามชื่อตำแหน่งวังหน้าคือกรมพระราชวังบวรสถานมงคล แล้วภายหลังเรียกชื่อว่า พระราชวังจันทรเกษม  ต่อมา ใน พ.ศ. ๒๒๘๗ พระราชวังถูกไฟไหม้เสียหาย สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศโปรดให้ก่อสร้างซ่อมแซมใหม่ แล้วให้กรมพระราชวังบวรมหาเสนาพิทักษ์ พระมหาอุปราชประทับที่พระราชวังนี้ ภายหลังทรงต้องพระราชอาญาสิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. ๒๒๙๘ พระราชวังจันทรเกษมก็ถูกทิ้งร้างเรื่อยมาจนกระทั่งเสียกรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. ๒๓๑๐

          ต่อมา มีการรื้ออิฐจากพระราชวังจันทรเกษมไปสร้างกำแพงพระนครที่กรุงเทพฯ จนเหลือแต่ฐานราก ภายหลังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังจันทรเกษมขึ้นใหม่เพื่อเป็นที่ประทับเวลาเสด็จไปยังกรุงเก่า การก่อสร้างทั้งหมดมาแล้วเสร็จในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งต่อมาได้พระราชทานพระราชวังนี้ให้เป็นที่ว่าการมณฑลกรุงเก่า และพระยาโบราณราชธานินทร์ สมุหเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่าได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดแสดงโบราณวัตถุและศิลปวัตถุ และได้ชื่อว่า “อยุธยาพิพิธภัณฑ์”

          ปัจจุบันพระราชวังจันทรเกษมเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ วังจันทรเกษม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา.

ปิยรัตน์  อินทร์อ่อน