รัตนชาติ-อัญมณี (๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๑)

          ด้วยมีผู้สอบถามมายังราชบัณฑิตยสถานว่า เพชร  จัดเป็น รัตนชาติ หรือ อัญมณี และคำทั้งสองนี้มีความหมายเหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร  ดังนั้น ผู้เขียนจึงขอนำความหมายของ รัตนชาติ และ อัญมณี มาเสนอไว้เพื่อผู้อ่านจะได้เลือกใช้คำได้อย่างถูกต้อง

          ความหมายหนึ่งของ รัตนชาติ ตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ คือ แก้วที่มีค่า เช่น เพชร ทับทิม มรกต หรือหมายถึง หินหรือแร่ที่มีค่า เมื่อเจียระไนแล้วจะต้องมีลักษณะสวยงาม คงทน หายาก ราคาแพง และนำมาใช้เป็นเครื่องประดับได้  ส่วนความหมายหนึ่งของคำว่า อัญมณี หมายถึง รัตนชาติที่เจียระไนแล้ว หรือแก้วมณีอื่น ๆ นอกจากเพชรพลอย  สำหรับในทางธรณีวิทยานั้น ได้ให้ความหมายของรัตนชาติไว้ครอบคลุมกว่า คือ รัตนชาติ (gemstone) หมายถึง แร่หรือหินบางชนิด หรืออินทรียวัตถุธรรมชาติที่นำมาเจียระไน ตกแต่ง หรือแกะสลัก เพื่อใช้เป็นเครื่องประดับ มีความงาม ทนทาน และหายาก โดยปรกติแบ่งเป็น ๒ กลุ่ม คือ เพชร (diamond) และพลอย (coloured stone) (หมายถึงอัญมณีทุกชนิดยกเว้นเพชร) หากผ่านการตกแต่งหรือเจียระไนแล้ว เรียกว่า อัญมณี (gem) ซึ่งโดยทั่วไปแล้วในทางการค้า ไม่อาจแยกศัพท์  gem  และ gemstone ออกจากกันได้และมักใช้แทนกัน

          เมื่อทราบความหมายของรัตนชาติและอัญมณีแล้ว เรามารู้จักกับอัญมณีประจำเดือนเกิดกันดีไหม? ตามหนังสือพจนานุกรมแร่และอัญมณี ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับอัญมณีประจำเดือนเกิดไว้ ดังนี้ เดือนมกราคมคือ การ์เนต หรือ โกเมน เดือนกุมภาพันธ์คือ แอเมทิสต์ เดือนมีนาคมคือ อะความารีน เดือนเมษายนคือ เพชร เดือนพฤษภาคมคือ มรกต เดือนมิถุนายนคือ มุกดา มุกดาหาร มูนสโตน หรือ จันทรกานต์ และ อะเลกซานไดรต์ หรือ เจ้าสามสี เดือนกรกฎาคมคือ ทับทิม เดือนสิงหาคมคือ เพริดอต และ ซาร์โดนิกซ์ เดือนกันยายนคือ แซปไฟร์ เดือนตุลาคมคือ โอปอ เดือนพฤศจิกายนคือ โทแพซ  และ ซิทริน เดือนธันวาคมคือ เทอร์คอยส์ และ เพทาย  หากต้องการทราบความหมายของอัญมณีที่กล่าวมานี้  สามารถหาข้อมูลได้จากหนังสือพจนานุกรมศัพท์ธรณีวิทยา  และพจนานุกรมแร่และอัญมณี ฉบับราชบัณฑิตยสถาน.

  อารี  พลดี