ฮอร์โมน
ฮอร์โมน (hormone) ในที่นี้หาใช่ชื่อละครโทรทัศน์ที่รวบรวมเรื่องราวของวัยรุ่นไว้สอนใจคนต่างวัยไม่ หากแต่เป็นชื่อสารอินทรีย์ที่พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ อธิบายไว้ว่า เป็นสารที่สร้างขึ้นโดยต่อมไร้ท่อของมนุษย์และสัตว์ชั้นสูงอื่น ๆ แล้วหลั่งเข้าสู่กระแสเลือดโดยตรงเพื่อนำไปยังส่วนต่าง ๆ มีหน้าที่ควบคุมการทำงานของร่างกาย ฮอร์โมนมีหลายชนิดและมีความสำคัญมากน้อยแตกต่างกันไป ในที่นี้ขอรวมความคำอธิบายเกี่ยวกับฮอร์โมน ๒ ชนิด คือ อะดรีนาลิน และ อินซูลิน จากหนังสือ รู้ รัก ภาษาไทย เล่ม ๓ มาเสนอดังนี้
อะดรีนาลิน (adrenalin) เป็นฮอร์โมนที่ผลิตและหลั่งจากต่อมหมวกไตส่วนใน ออกฤทธิ์ต่อหัวใจและกล้ามเนื้อเรียบที่อยู่ในผนังของหลอดลมในปอด และผนังของหลอดเลือด ส่งผลให้หัวใจเต้นเร็วและแรงขึ้น ทำให้หลอดลมในปอดและหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจและกล้ามเนื้อขยาย แต่ทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงทางเดินอาหารและเยื่อเมือกลดขนาดลง ส่งผลให้หายใจสะดวก ฮอร์โมนอะดรีนาลินจะหลั่งมากเมื่ออยู่ในภาวะวิกฤต เช่น คนตกใจเมื่อไฟไหม้บ้าน สามารถยกของหนัก ๆ ได้ หรือเมื่อเกิดภัยอันตรายฉับพลัน คนที่อายุมากแล้วหรือคนที่กำลังเจ็บป่วยก็อาจลุกขึ้นวิ่งได้ทันที
อินซูลิน (Insulin) เป็นฮอร์โมนประเภทโปรตีนชนิดหนึ่ง ซึ่งกลุ่มเซลล์ในส่วนที่เป็นต่อมไร้ท่อของตับอ่อนที่มีชื่อว่า หย่อมเซลล์แลงเกอร์ฮานส์ (islets of Langerhans) ผลิตขึ้น อินซูลินทำหน้าที่กระตุ้นเซลล์ต่าง ๆ ให้นำกลูโคสไปใช้เป็นพลังงาน กระตุ้นตับและกล้ามเนื้อให้นำกลูโคสไปสะสม เพื่อเป็นแหล่งพลังงานที่นำมาใช้ในเวลาจำเป็น เมื่อขาดอินซูลินหรืออินซูลินทำงานได้ไม่เต็มที่ จะมีกลูโคสอยู่ในเลือดมากเกินกว่าที่ไตจะดูดกลูโคสเหล่านั้นกลับได้หมด จึงออกมากับปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะมีรสหวาน อาการเช่นนี้เรียกว่า โรคเบาหวาน การขาดอินซูลินอาจขาดมาแต่กำเนิด เกิดจากตับอ่อนหลั่งอินซูลินน้อย หรือเกิดจากเซลล์ไขมันในร่างกายสร้างสารยับยั้งการนำอินซูลินไปใช้ การรักษาการขาดอินซูลินนั้นทำได้โดยการฉีดอินซูลินหรือการกินยากระตุ้น และที่สำคัญก็คือ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ.
อารยา ถิรมงคลจิต