เขาวัง

          “เขาวัง” ในจังหวัดเพชรบุรี เป็นชื่อเรียกอย่างสามัญของพระนครคีรี สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ได้อธิบายถึงความน่าสนใจของสถานที่แห่งนี้ไว้ว่า เขาวังเป็นพระราชวังบนภูเขาแห่งแรกที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นบนยอดเขาสมณะ เมืองเพชรบุรี  เมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๒ เพื่อใช้เป็นที่ประทับแปรพระราชฐาน จัดงานราชพิธี และรับแขกเมือง 

          เขาวัง เดิมมีชื่อเรียกหลายอย่างว่า เขาสมณะ เขาสมน [สะ-หมน]   พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเรียกว่า เขาพระนอน พระนครเขา เขามหาสวรรย์ พระนครคีรี เป็นภูเขาที่มียอดเขาสามยอดติดต่อกัน เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสเขาหลวง เมืองเพชรบุรี ใน พ.ศ. ๒๔๐๑ สมเด็จพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ถวายคำแนะนำว่า ควรจะสร้างพระราชวังในหัวเมืองเพื่อประทับแปรพระราชฐาน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพอพระทัยภูมิประเทศของเขาวัง จึงโปรดเกล้าฯ ให้ก่อสร้างพระราชวังบนยอดเขาด้านทิศตะวันตก ประกอบด้วยหมู่พระที่นั่งและอาคารต่าง ๆ ที่ยอดเขากลางนั้นโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเจดีย์ใหม่ทับพระเจดีย์เดิม ส่วนยอดเขาทิศด้านตะวันออก ให้สร้างวัดพระแก้วเป็นวัดประจำพระราชวัง ทำนองเดียวกับวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ด้านหลังพระอุโบสถเป็นพระเจดีย์ทรงกลม ชื่อว่าพระสุทธิเสลเจดีย์  รวมทั้งโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะปฏิสังขรณ์วัดที่เชิงเขาอีกวัดหนึ่งให้ชื่อว่า วัดสมณาราม ให้เรียกเขาสมณะว่า เขามหาสวรรค์ และพระราชทานชื่อเรียกสิ่งก่อสร้างทั้งหมดบนเขามหาสวรรค์ว่า พระนครคีรี หลังจากนั้นได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งเพิ่มเติมอีกหลายองค์  

          แต่เดิมพระนครคีรีอยู่ในความรับผิดชอบดูแลของจังหวัดเพชรบุรีตลอดมา  จนกระทั่งกรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานสำคัญของชาติ เมื่อวันที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๘ ปัจจุบันพระนครคีรีเป็นที่ตั้งของอุทยานประวัติศาสตร์พระนครคีรีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครคีรี

        อิสริยา เลาหตีรานนท์