เนื้อหาพระอภิธรรม

          หลายท่านไปงานศพแล้วต้องการทราบว่า พระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ที่พระสวดนั้น เนื้อหาว่าด้วยเรื่องอะไรบ้าง ดังนั้น ผู้เขียนขอสรุปเนื้อหาของพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ ดังนี้ 

          (๑) บทสังคณี นำหลักธรรมแม่บทมาตั้งเป็นหัวข้อ ถามว่า หลักธรรมนี้ได้แก่อะไรบ้าง แล้วนับให้ดูว่าหลักธรรมนี้ในกรณีนี้ได้แก่ธรรมข้อนี้ เช่น ตั้งหัวข้อว่า ธรรมพวกไหนเป็นกุศล แล้วชี้แจงว่า ในกรณีนี้ ในเวลาที่จิตเป็นอย่างนี้ มีธรรมชื่อนี้เป็นกุศล

          (๒) บทวิภังค์ แจกแจงอธิบายหลักธรรมสำคัญ โดยแจกแจงรายละเอียดให้ชัดเจนจบเป็นเรื่อง อธิบายเรื่องใดก็เรียกว่า วิภังค์ของเรื่องนั้น เช่น อธิบายเรื่องขันธ์ ๕ ก็เรียกว่า ขันธวิภังค์

          (๓) บทธาตุกถา แสดงเรื่องธาตุ นำข้อธรรมต่าง ๆ มาจัดเข้าในขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ ธาตุ ๑๘ ว่า ข้อธรรมไหนจัดเข้าได้ ข้อธรรมไหนจัดเข้าไม่ได้ เป็นต้น

          (๔) บทปุคคลบัญญัติ บัญญัติความหมายของชื่อที่ใช้เรียกบุคคลประเภทต่าง ๆ ตามคุณธรรมที่มีอยู่ในบุคคลนั้น ๆ เช่น บัญญัติความหมายของคำว่า พระโสดาบัน คือ บุคคลที่ละสังโยชน์ ๓ ได้แล้ว

          (๕) บทกถาวัตถุ เป็นคัมภีร์ที่พระโมคคัลลีบุตรติสสเถระ ประธานการจัดทำสังคายนา ครั้งที่ ๓ เรียบเรียงขึ้น เพื่อแก้ความเห็นผิดของนิกายต่าง ๆ ที่เกิดในยุคนั้น และชี้ความเห็นที่ถูกต้องตามหลักคำสอนของพุทธศาสนาเถรวาท

          (๖) บทยมก ตั้งคำถามย้อนเป็นคู่ ๆ เป็นการอธิบายหลักธรรมด้วยวิธีถาม-ตอบ เช่น คู่ที่ ๑ ถามนำว่า สภาวธรรมเหล่าใดเหล่าหนึ่งเป็นกุศล สภาวธรรมเหล่านั้นทั้งหมดเป็นกุศลมูลใช่หรือไม่ แล้วย้อนถามว่า สภาวธรรมเหล่าใดเหล่าหนึ่งเป็นกุศลมูล สภาวธรรมเหล่านั้นทั้งหมดเป็นกุศลใช่ไหม

          (๗) บทมหาปัฏฐาน แสดงให้เห็นว่าสิ่งทั้งหลายทั้งปวงสัมพันธ์กัน เป็นเหตุเป็นปัจจัยแก่กันโดยปัจจัย ๒๔ ประการ

สำรวย นักการเรียน