เบญจธรรม

          ในทางพระพุทธศาสนานั้น ศีล ๕ ถือเป็นหลักธรรมง่าย ๆ ที่ผู้ใหญ่มักสอนลูกหลานให้ถือปฏิบัติกันเพื่อให้ทุกคนอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสงบสุข  ทราบไหมว่ายังมีธรรม ๕ เป็นธรรมที่สนับสนุนให้การรักษาศีล ๕ เป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย  ธรรม ๕ นั้นประกอบด้วยอะไรบ้าง  พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน อธิบายไว้ในคำ pañcadhamma (ปัญจธัมมะ เบญจธรรม) ว่า

          ธรรม ๕ เป็นธรรมที่สนับสนุนให้การรักษาศีล ๕ เป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ  เนื่องจากเป็นคุณธรรมที่เข้าเกื้อหนุนเจตนางดเว้น (เวรมณีหรือวิรัติเจตนา) ให้เข้มแข็ง  ประกอบด้วย

          ๑) เมตตา (ความรัก ความปรารถนาดี) เข้าเกื้อหนุนให้งดเว้นจากการฆ่าสัตว์

          ๒) จาคะ (การสละ การให้) เข้าเกื้อหนุนให้เว้นจากการถือเอาของที่เขาไม่ให้

          ๓) กามสังวร (การสำรวมในกาม)  เข้าเกื้อหนุนให้เว้นจากการประพฤติผิดในกาม

          ๔) สัจจะ (คำสัตย์) เข้าเกื้อหนุนให้เว้นจากการพูดเท็จ

          ๕) สติ (การรู้ทันขณะปัจจุบันทั้งในการคิด การทำ และการพูด) เข้าเกื้อหนุนให้เว้นจากสุราเมรัยและของมึนเมาอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท

          แม้ว่าเบญจศีลกับเบญจธรรมจะไม่มีกล่าวไว้ในพระไตรปิฎกโดยตรง จะพบเพียงในอรรถกถา เช่น สุมังคลวิลาสินี อรรถกถาทีฆนิกาย  แต่โดยเหตุที่ธรรม ๕ เข้าเกื้อหนุนศีล ๕ ดังกล่าว จึงเกิดมีการเรียกในภาษาไทยว่า “เบญจศีลเบญจธรรม” และเป็นวิชาหนึ่งในการศึกษาระดับธรรมศึกษาชั้นตรีของคณะสงฆ์ไทย.

       กนกวรรณ  ทองตะโก